Tại sao mắt lại được đặt lên hàng đầu? theo như các bậc tiền bối trong nghề thì chim cũng như người, đôi mắt chính là cửa sổ tâm hồn, nhìn vào mắt người ta có thể đánh giá được người đó (hoặc con chim đó) hiền hay ác, can đảm hay hèn nhát, tự tin hay nhu nhược, già hay trẻ,v.v.. vì vậy khi chọn chim đầu tiên người ta phải chọn mắt trước tiên. Khi đã ưng ý chất lượng của đôi mắt rồi thì có nghĩa là con HM đó đã được chấp nhận 70-80% rồi, các tiêu chuẩn còn lại chỉ còn là chuyện nhỏ.
Mắt HM không giống mắt người, bình thường mắt tương đối tròn, không có lòng trắng mà thay vào đó là nền mắt ( nhãn tảy ) với nhiều màu sắc khác nhau như ở bảng màu mắt:
1,Lục đậu thanh. 2,Thiên lam thanh. 3,Bạch nhãn thủy. 4,Phỉ thúy lục. 5,Bảo thạch lục. 6,Hoàng kim sa. 7,Nguyệt bạch nhãn. 8,Sà nhãn. 9,Thái hoa hoàng. 10,Đạm lục sa. 11,Khôi bạch thủy. 12,Kim hoàng sa. 13,Khôi nhãn. 14,Hoàng kim nhãn. 15,Đại thanh nhãn. Ở giữa nền mắt là Đồng tử màu đen.
Ngoài ra vể hình thái còn có: Mắt lồi, mắt lép, mắt loãng, mắt chặt, mắt to, mắt méo, mắt chuột , mắt hở v.v…
1. Lục đậu thanh> Mắt chim HM có mầu xanh đều của vỏ hạt đỗ xanh, mắt con trong ảnh mí tương đối dày (tốt), vầng lam lớn (tốt) mắt sáng tuy nhiên con mắt trong ảnh chưa đạt độ căng lửa, những người chơi HM lâu năm thường đánh giá cao mắt mầu này.
2. Thiên lam thanh> Mắt chim mầu xanh như da trời mùa thu k có mây, đây cũng là con mắt có thần khí, chim hay và thường sống ở các cao nguyên khí hậu ôn hòa.
3,Bạch nhãn thủy> Đây là con mắt có mầu chì hoặc dòng nước suối chảy trong khe núi, nhiều người hay gọi là "Thiết sa nhãn", những con mi có đôi mắt như vậy khi lâm trận thường lì lợm, bền sức nhưng hơi kém linh hoạt trong lối chọi.
4. Phỉ thúy lục> Mầu xanh của ngọc phỉ thúy gần giống màu ngọc bích hoặc nhạt mầu hơn lục đậu thanh có tí ánh xanh da trời, những con mi sở hữu cặp mắt này thường nhanh nhẹn linh hoạt kèm theo mầu lông sáng sủa.
5. Bảo thạch lục> Mắt giống màu của tảng đá lâu đời đã mọc rêu phong, cũng có thể so sánh tương đồng với mầu vỏ đỗ xanh mà các bác chơi mi chọi nhà ta hay kết>Nhìn chung HM sở hữu con mắt này thường hay, chim hót dài hơi thể lực dai bền linh hoạt.
6.Hoàng kim sa> Là cặp mắt có ánh kim khí mạnh mẽ chủ đạo là mầu vàng lúc căng lên chuyển dần sang mầu nâu lục, xung quanh con ngươi có nhiều chấm dày mầu cát vàng lấp lánh mỗi khi chim lộ xung khí, kiểu "mắt lửa ngươi vàng", đây là những cặp mắt thần uy những con này hay có ngoại hình tướng ngũ trường, hót gắt gỏng làm mi hót đấu hoặc chọi thì hợp chứ để hót chơi thì nghe hơi khó chịu, sách Tầu hay gọi cặp mắt này là "Kim sa nhãn" và xếp nó hạng đầu trong bộ mi chọi.
7. Nguyệt bạch nhãn> Ánh sắc của mắt HM khi lộ khí thì sáng quắc như trăng rằm,kèm theo lam mầu sáng họa trắng rõ nét, những con sở hữu cặp mắt này thường dũng mãnh hăng hái dữ dội ở những phút đầu đánh trận, gặp con yếu vía là hoảng hốt thua ngay.
8. Xà nhãn> Con nào có cặp mắt này thường là con dị tướng, mắt mầu hổ phách, mỏ to đầu hộp, chân lộc ngộc nhưng di chuyển nhanh nhẹn vì kèm theo thân mình gọn lông tơi nhưng ốp và sáng mầu, bàn khóa ngón rất dầy và ngắn, đồng tử nhìn hoang dã lạnh lùng và nhỏ tí như mắt rắn giáo hoặc rắn đuôi chuông, cát bao quanh đồng tử hầu như k có hoặc nếu có cũng rất nhỏ và nhiều, mờ dải đều ở nhãn cầu.
9. Thái hoa hoàng> Mầu mắt vàng tươi sáng như mầu hoa hòe ở Việt Nam kèm theo lam mắt sáng mầu, cát xung quanh con ngươi mầu nâu sáng hoặc mầu vàng thư, những con này hót hay mau mỏ tuy nhiên sức không đc bền lâu.
10. Đạm lục sa> Đây là cặp mắt ghi xám hoặc tối mầu nhưng có những chấm nhỏ cát bao quanh con ngươi hoặc lấm tấm quanh nhãn cầu mầu xanh lục hoặc ghi xanh lục.
11. Khôi bạch thủy> Xung quanh con ngươi có một viền sáng lấp lánh như dòng sông ngân trên bầu trời vậy, có người chơi thích có người thì không vì lúc căng lửa nhìn nó mạnh mẽ hào hoa nhưng lúc k có lửa nhìn mắt nó buồn như có sương khói bao phủ.
12. Kim hoàng sa> Về cơ bản tương đồng với con mát số sáu tuy nhiên khác biệt đôi chút là có những chấm cát dầy mầu trắng sáng bao quanh con ngươi, những con này sức bền vừa phải.
13,Khôi nhãn> Đây là con mắt sáng trong một sắc, nhiều người hay gọi là "Huy sa nhãn", lúc căng hết tầm cũng là con chim hay tuy nhiên bị tụt lửa thì lâu lấy lại đc phong độ đỉnh cao.
14. Hoàng kim nhãn> Cặp mắt có ánh vàng, ánh đồng kim khí một mầu từ con ngươi đến đồng tử và cũng gần giống mắt chim khiếu mái, thể lực sức bền và độ lì khá tốt tuy nhiên phụ thuộc nhiều vào mái thúc nên hay bỏ trận mà k có nguyên do.
15. Đại thanh nhãn> Cặp mắt xanh nhạt mầu da trời đồng thời mầu lam mắt cũng nhạt và gần như trùng mầu với nhau.
Như trên tôi nói đến nhãn tảy( nền mắt ) những người có thâm niên gột chim chọi bao giờ cũng bắt đầu bằng việc chọn nhãn tảy, trong nhãn tảy có một yếu tố đặc biệt quan trọng là SA TẢY, nhiều người đã hiểu nhầm chữ SA là CÁT nên dịch sa tảy là cát mắt, thực ra chữ SA này dịch đúng nghĩa phải là SỢI hoặc TIA, như vậy SA TẢY có nghĩa là TIA NỀN MẮT.
Bạn để chim ở chỗ có ánh sáng đầy đủ (không nên để dưới nắng) nhìn thẳng vào nền mắt của chim, bạn sẽ thấy những tia lốm đốm (không phải ánh sáng mà là những hạt vật chất dày đặc) từ xung quanh đồng tử tỏa ra bốn phía trên nền mắt, những tia này càng rõ càng to, càng dày thì càng tốt, nó chứng tỏ chim già rừng và đang có lửa.
Ngược lai nếu nền mắt trong veo một màu, không có tia hoặc tia nhỏ, mờ thì là chim non, hoặc chim hèn, không có lửa. Cũng có trường hợp những tia này mịn, nhưng dày đặc tạo thành một quầng bao quanh đồng tử một cách rõ ràng thì chim này cũng được, loại này thường sau khi nuôi một thời gian tia mắt sẽ rõ dần.Nếu bạn mới chơi thì nên tập nhìn tia mắt chim thuộc trước,hiểu rồi sẽ dễ dàng hơn khi chọn mắt chim mọc vì chúng nhảy loạn lên khó nhìn lắm.
Sau khi đã chọn được sa tảy (tia mắt hay vẫn được gọi là cát). Bạn chọn đến Đồng tử, chim thuộc có tuổi lồng từ 2-3 năm lồng thì thường đồng tử rất nhỏ chỉ to bằng hạt tấm. Chim mộc già rừng (2-3 năm rừng) đồng tử cũng nhỏ chỉ bằng hạt đỗ xanh, chim mộc non hoặc chim hèn thì đồng tử rất to, to tương đương hạt đậu tương, choán gần kín nền mắt. Như vậy chỉ nhìn vào đồng tử bạn cũng có thể có cơ sở đẻ nhận biết chim thuộc, chim mộc già và chim mộc non đấy(tất nhiên đó chỉ là một căn cứ thôi muốn chính xác thì cần phải có thêm nhiều căn cứ khác nữa).
Tiếp đến bạn bạn chọn hình thái của mắt,như trên tôi đã nói mắt chim bình thường có hình gần tròn (70% chim có dạng này) đó là những con chim non không đến 2 năm rừng, chim mộc già rừng thì mắt sẽ méo dần (mý trên cong ít , mý dưới cong nhiều) và dài, My thuộc 3-4 năm lồng thì hiện tượng méo mắt càng rõ, mý mắt trên như xụp xuống trông rất lỳ.
( bạn đừng nhầm lẫn mý mắt và lông my nhé). Nhìn từ phía trước lại bạn sẽ thấy có con hai mắt lép, hóp vào, nhưng có con mắt lồi ra-con mắt lép là non, kém; con mắt lồi là già ,tốt.
Về màu mắt thì trong bài có ảnh minh họa của mười mấy loại mắt của TQ, nhìn vào cứ loạn cả lên, bạn nên chọn mắt màu lục đậu (vỏ đỗ xanh) màu nâu đen (có người gọi là màu nâu đỏ) màu vàng đất. Còn các màu vàng tươi, màu cùi nhãn.. cũng có con tốt nhưng ít được ngưòi sành chim chọn lựa. Lông my thường mọc kín sát đến mý mắt nhưng có con giữa mý mắt và lông my có một khoảng da không có lông my che phủ thì gọi là Mắt hở tức là không tốt.
Một con chim có đôi mắt méo, dài, tia mắt rõ, đồng tử nhỏ, mắt lồi ra và không hở thì được gọi là Mắt chặt hoặc Mắt đóng chặt là vậy,và nếu bạn chọn được một con chim có đặc điểm mắt như vậy thì tuyệt cú mèo đấy-80 đến 90% là chim chọi còn hót thì miễn bàn rồi.
( Bài Viết Sưu Tầm )
